آفساید

«آفساید» (جعفر پناهی ۲۰۰۶) فیلمی دربارهٔ زنان و فوتبال ایران است. پناهی، یکی از کارگردانان فمینیست ایرانی، تبعیض‌های قانونی و اجتماعی بین زنان و مردان را نشان می‌دهد. مثلا زنان ایرانی اجازهٔ ورود به ورزشگاه و تماشای فوتبال را ندرند. ولی زنان ایران قربانیان بیچاره نیستند. چنانکه تماشاگر «آفساید» می‌بیند، زنان ایران، باهوش و باتدبیر، می‌دانند چطور بر موانع چیره شوند. برای دیدن فوتبال، زنان با لباسی مبدّل دزدانه وارد می‌شدند. با این کار خیلی از زنان طرفدار فوتبال بر قانونی بیمعنی پیروز می‌شوند.

اما همهٔ زنان موفق نمیشوند و داستان «آفساید» به دنبال شش دختری می‌رود که دستگیر می‌شوند. با داستان آن شش دختر، پناهی چند نقطه را تایید می‌کند.

۱. قانون مربوط به زنان متناقض است. زنان ایران می‌توانند با مردان در سینما فیلم تماشا کنند یا سوار مترو و تاکسی شوند، ولی آنها از ورود به ورزشگاه و تماشای بازی فوتبال منع می‌شوند. اما زنان خارجی، مانند زنان ژاپنی و بحرینی، که طرفدار حریف تیم ملی ایران هستند، و روزنامه‌نگاران زن خارجی اجازهٔ ورود به ورزشگاه دارند. قانون غیر منطقی نه فقط غیر منصفانه است بلکه خود مایهٔ خنده است.

۲. برخی از زنان فمینیست فکر می‌کنند که همهٔ مردان بر زنان بی‌داد می‌کنند و برخی از غربیان باور می‌کنند که سیاست تبعیض فقط مانع پیشرفت زنان است. اما واقعیت پیچیده‌ تر از آن است. در «آفساید»، خیلی از مردان که با آن شش دختر روبرو می‌شوند -- حتی سربازانی که نگهبان ورزشگاه هستند -- با آنها همدردی میکنند. از طرف دیگر، مانع آزادی و برابری فقط قانون تبعیض نیست. یکی از شخصيتهای «آفساید» پیرمردی است که دختر او-- یک از آن شش دختر -- دستگیر می‌شود. این مرد محافظه كار است و می‌خواهد دخترش را تنبیه کند. برای انیکه زنان آزادی و برابری بدست بیاورند، سنت مردم باید عوض شود.

آن شش دختر دانشجوی تهرانی هستند. ولی سربازانی که آنها را دستگیر می‌کنند پسران کشاورز، ساده و روستایی، هستند. توسعه اقتصادی ایران زندگی زنان تحصیل کرده را بهتر از پیش کرده است. ولی زنان و خواهران آن سربازان و زنان که فقیر هستند و نمیتوانند به دانشگاه بروند؟ درباره آنها، آین فیلم هیچی نمیگوید.

یوشی فوروهشی